"Skłonność do uzależnień tkwi w nas równomiernie mocno jak umiłowanie wolności. Większość ludzi jest mniej lub bardziej uzależniona od używek, od telewizji, od sexu, od rodziny, od pracy, od pozycji społecznej, wreszcie od obrazu własnej osoby.
Tragedią narkomanów i alkoholików jest to, że znaleźli się w niewoli substancji szczególnie destrukcyjnych dla ich zdrowia i społecznego funkcjonowania i tylko to ich odróżnia od maniaków pracy, palaczy tytoniu, czy osób przewrażliwionych na punkcie swojego ja. Jeżeli wziąć pod uwagę mechanizm uzależnienia, a nie jego przedmiot, to mało kto z nas jest prawdziwie wolny..." Lee Jampolsky
Wraz z obaleniem systemu komunistycznego odkryliśmy, że wraz z ofiarowaną nam wolnością otwarła się dżungla niebezpieczeństw, pełna niepewności ekonomicznej, bezrobocia i trwogi o dzień jutrzejszy. Zaczęliśmy się bać tej sytuacji, tego tempa i nowej strategii. Część z nas zaczęła więc szukać szczęścia poza sobą, w świecie zewnętrznym, w którym istnieje zagrożenie uzależnieniem.
Młodzi ludzie również coraz częściej sięgają po substancje psychoaktywne, dzięki którym mogą poczuć się "wolni". Jednak wciąż nie zdają sobie sprawy, jakie ryzyko mogą ponieść i jak przebiega uzależnienie od tych właśnie substancji. Dlatego chciałabym bliżej przedstawić obraz kliniczny spowodowany przyjmowaniem różnych substancji o działaniu psychoaktywnym.
Wśród substancji psychoaktywnych, których przyjmowanie powoduje poważne powikłania zdrowotne, na pierwszym miejscu należy wymienić tytoń. W 1994 r. paliło papierosy około 7 mln Polaków, w tym 26% kobiet. Anksjolityki (leki przeciwlękowe) i nasenne należą także do najczęściej przepisywanych leków. Badanie przeprowadzone wśród uczniów szkół średnich wykazało, że 12% z nich miało kontakt z lekami uspakajającymi.
Nielegalnie produkowane narkotyki są najczęściej przyjmowane przez osoby młode. Na podstawie badań przeprowadzonych w pierwszych klasach szkół średnich stwierdzono, że w latach 1992 - 1996 nastąpiło podwojenie liczby uczniów zgłaszających przyjmowanie substancji psychoaktywnych. Odsetek uczniów, którzy w ciągu ostatniego roku, przynajmniej raz przyjęli taka substancję (poza alkoholem i tytoniem) zwiększył się z 7,3% do 15, 7%. Oprócz alkoholu i wyrobów tytoniowych do najczęściej przyjmowanych substancji psychoaktywnych podczas spotkań towarzyskich należą: marihuana, amfetamina i LSD. W ciągu ostatnich lat obserwuje się stopniowy, stały wzrost liczby osób uzależnionych leczonych w warunkach szpitalnych.
Najwyższy wskaźnik rozpowszechniania narkomanii występuje w województwach: mazowieckim i śląskim. Powszechnie uważa się, że szczególnie narażone na przyjmowanie substancji psychoaktywnych są właśnie dzieci i młodzież, ponieważ oprócz potrzeby poszukiwania przyjemności, cechuje je duża ciekawość i potrzeba eksperymentowania. Nie tylko walka z nudą jest częstym powodem eksperymentowania, ale także ucieczka od kłopotów w rodzinie, w szkole i w środowisku, jak i od problemów intrapsychicznych, takich jak: lęki, nieśmiałość, trudności emocjonalne. Dzieci i młodzież sięgają po substancje psychoaktywne często pod wpływem, a nierzadko nawet naciskiem grupy, w której chcą zaistnieć. Styl życia, moda, dostępność to tylko niektóre z czynników ułatwiających zachęcających do ich przyjęcia. Potrzeba wzmożonej wydolności psychofizycznej, stymulacji, przeżywania "stanów niezwykłych" być może powoduje wzrost zapotrzebowania na amfetaminę, "ecstasy", konopie indyjskie i substancje halucynogenne.
Zgodnie z wiedzą medyczną uzależnienie jest stanem chorobowym wymagającym leczenia, a społeczeństwo powinno się chronić przed jego występowaniem przez działania profilaktyczne na różnych szczeblach.
Problemy zdrowotne związane z przyjmowaniem substancji psychoaktywnych zależą od rodzaju, drogi i częstości ich stosowania. Wszyscy, którzy je przyjmują, są narażeni na wypadki i urazy, choroby przewlekłe oraz przedawkowanie niejednokrotnie prowadzące do zgonu.
ZABURZENIA PSYCHICZNE I ZABURZENIA ZACHOWANIA SPOWODOWANE PRZYJMOWANIEM SUBSTANCJI STYMULUJĄCYCH
Działanie stymulujące na ośrodkowy układ nerwowy amfetaminy i jej pochodnych (metamfetaminy, propyloheksadryny, fenmetrazyny, fenfluraminy, metylfenidatu):
zniesienie uczucia zmęczenia
euforia
wzmożenie inicjatywy, napędu, agresywności
wzmożenie koncentracji uwagi i kojarzenia
poczucie wydolności fizycznej i psychicznej
zmniejszenie łaknienia
zmniejszenie potrzeby snu
rozszerzenie źrenic
podwyższenie ciśnienia krwi
przyspieszenie czynności serca
Amfetamina jest produkowana w Polsce nielegalnie, w postaci białego proszku rozpuszczalnego w wodzie. Podawana jest do nosa, stosowana doustnie, dożylnie, bywa też palona (d-metamfetamina).
Objawy ostrego zatrucia, po przyjęciu leków z grupy amfetamin, bezpośrednio po przyjęciu toksycznej indywidualnej dawki, niezależnie od drogi jej podania:
znaczne podniecenie ruchowe
przyspieszenie toku myślenia
wielomówność
lęk
omamy
czasami majaczenie
napady drgawkowe
suchość w jamie ustnej
duszność
rozszerzenie źrenic
przyspieszenie czynności serca
nudności, wymioty,
zaczerwienie skóry
wzrost ciśnienia krwi
Działanie toksyczne amfetaminy zwiększa się w wysokiej temperaturze otoczenia (np. w czasie upałów ryzyko przedawkowania jest większe, mimo przyjęcia poprzednio tolerowanej dawki). Śmierć spowodowana przedawkowaniem samej amfetaminy należy do rzadkości. Nagły zgon występuje przeważnie u osób nie uzależnionych po przyjęciu kilkuset miligramów amfetaminy, a u osób uzależnionych od kilku gramów. Bezpośrednią przyczyną śmierci są zaburzenia ukrwienia mózgu, ostra niewydolność krążenia, hipertermia.
ZABURZENIA PSYCHICZNE I ZABURZENIA ZACHOWANIA SPOWODOWANE UŻYWANIEM SUBSTANCJI HALUCYNOGENNYCH
Podstawową cechą substancji halucynogennych jest działanie psychomimetyczne. Jest ich około 2000; należą do różnych grup chemicznych pochodzenia roślinnego lub utrzymywane są syntetycznie. Mechanizmy działania są słabo poznane.
Najczęściej używane halucynogeny, można podzielić na dwie grupy ze względu na strukturę chemiczną: 1. Pochodne indolowi o budowie zbliżonej do serotoniny: a) LSD (dwuetyloamid kwasu lizergowego) b) DMT (dwumetylotryptamina) c) psylocybina d) psylocyna 2. Pochodne fenyloetyloaminy (podobne do noradrenaliny): a) meskalina b) DOM, czyli STP (pochodna amfetaminy) c) MDA (pochodna amfetaminy) d) MDMA, czyli "ecstasy" (pochodna matamfetaminy)
Obie duże grupy halucynogenów mają zbliżone działanie psychomimetyczne: wywołują omamy przy niezbyt nasilonych zaburzeniach świadomości i procesów poznawczych. Halucynogeny powodują uzależnienie psychiczne, zależność fizyczna nie występuje, tolerancja narasta szybko. Halucynogeny przyjmowane są głównie doustnie (np. grzyby, LSD, PCP, meskalina itp.), palone (np. PCP, DMT, maskalina), inhalowane (np. LSD) Oraz wstrzykiwane (np. LSD, PCP, DMT).
Objawy somatyczne pojawiające się po przyjęciu LSD:
rozszerzenie się źrenic
zaburzenia koordynacji i sprawności ruchowej
drżenia mięśniowe
wzrost temperatury ciała
ślinotok, mdłości
wzrost ciśnienia krwi, przyspieszenie czynności serca
Objawy psychopatologiczne pojawiające się po przyjęciu LSD:
iluzje, omamy
zaburzenia percepcji (czasu, dźwięku, odległości, barw)
czasami lęk
nastrój ekstatyczno-euforyczny
urojenia o różnej treści, często fantastycznej
mistyczne przeżycia religijne
zaburzenia procesów poznawczych (pamięci, wnioskowania)
ZABURZENIA PSYCHICZNE I ZABURZENIA ZACHOWANIA SPOWODOWANE PRZYJMOWANIEM LEKÓW USPOKAJAJĄCYCH I NASENNYCH
Leki uspokajające i nasenne są powszechnie używane w medycynie ze względu na ich działanie przeciwlękowe, uspokajające, przeciwdrgawkowe, nasenne. Wielotygodniowe przyjmowanie barbituranów i benzodiazepin może doprowadzić do uzależnienia. Leki te są często nadużywane przez osoby uzależnione od alkoholu, opiatów oraz stosowane do samoleczenia objawów powstałych po przyjęciu substancji psychostymulujących.
Do podstawowych objawów ostrego zatrucia należą śpiączka i zaburzenia oddychania.
Objawy ostrego zatrucia:
apatia, senność, śpiączka
podwójne widzenie
bóle głowy
nudności, wymioty
bladość powłok
osłabienie siły mięśniowej
pęcherze na skórze
ZABURZENIA PSYCHICZNE I ZABURZENIA ZACHOWANIA SPOWODOWANE PRZYJMOWANIEM KOKAINY
Kokaina stosowana jako substancja psychostymulująca, jest produkowana nielegalnie.
Skutki pobudzania ośrodkowego układu nerwowego po przyjęciu kokainy:
jasność myślenia i wyostrzenia spostrzegania
wzmożona samoocena i pewność siebie
zmniejszenie lęku społecznego
podniecenie seksualne
ogólny wzrost aktywności
spadek łaknienia
euforia z poczuciem ustąpienia zmęczenia psychicznego i fizycznego
bezsenność
rozszerzenie źrenic i wytrzeszcz gałek ocznych
Kokaina powoduje bardzo silne uzależnienie psychiczne. Zależność fizyczna jest słabo wyrażona. Kokaina przyjmowana dożylnie ma większy potencjał uzależniający niż stosowana donosowo - większy niż doustnie. Przyjmowanie dożylnie jest również związane z bólem i trudnościami technicznymi (infekcja) oraz ryzykiem wszczepienia HIV.
Podstawowe objawy zatrucia kokainą:
rozszerzone źrenice
niepokój
drżenia mięśniowe
duże pobudzenie psychoruchowe
lęk
majaczenie
podwyższona temp., dreszcze
bóle brzucha i wymioty
nieregularność oddechów
napady drgawkowe
śpiączka
niewydolność krążenia z zaburzeniami rytmu serca
BIBLIOGRAFIA:
Lek. Helena Baran - Furga Lek. Karina Steinbarth - Chmielewska "Uzależnienia - obraz kliniczny i leczenie"; Warszawa Wydawnictwo Lekarskie PZWL,
Lee Jampolsky "Leczenie uzależnionego umysłu"; Warszawa 1992,
Tadeusz Niwiński "Ja"; 1993
Barbara Skaba |